آیه 52 سوره دخان

فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (52)

فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ‌: در بوستانهائى باشند پر از اشجار و چشمه‌هاى جارى.

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقامٍ أَمِينٍ (51) فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (52) يَلْبَسُونَ مِنْ سُندُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ مُتَقابِلِينَ (53) كَذلِكَ وَ زَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عِينٍ (54) يَدْعُونَ فِيها بِكُلِّ فاكِهَةٍ آمِنِينَ (55)

لا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلاَّ الْمَوْتَةَ الْأُولى‌ وَ وَقاهُمْ عَذابَ الْجَحِيمِ (56) فَضْلاً مِنْ رَبِّكَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (57) فَإِنَّما يَسَّرْناهُ بِلِسانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (58) فَارْتَقِبْ إِنَّهُمْ مُرْتَقِبُونَ (59)

ترجمه‌

همانا پرهيزكاران در جايگاه امنى هستند

در بوستانها و كنار چشمه‌ها

ميپوشند از حرير نازك و سطبر برّاق و در برابر يكديگر ميباشند

امر از اين قرار است و قرين نموديم آنان را بزنان سفيد روى فراخ چشم‌

طلب ميكنند در آن جا هر ميوه‌اى را با آنكه هستند ايمنان‌

نميچشند در آنجا مرگ را غير از مرگ نخستين بار و نگاه دارد آنان را از عذاب دوزخ‌

براى تفضّلى از پروردگار تو اين است آن كاميابى بزرگ‌

پس جز اين نيست كه آسان نموديم آن را بزبان تو باشد كه آنها پند گيرند

پس منتظر باش همانا آنها منتظرانند.

تفسير

خداوند متعال بعد از بيان احوال كفّار از آتيه اهل تقوى و اخيار خبر داده كه آنها در جايگاه امن و امانى مأوى دارند كه انتقال و زوالى و كلال و ملالى در آنجا و براى آنها نيست باغهائى است خرّم از اشجار و چشمه‌هائى است جارى در انهار ميپوشند از لباسهاى حرير رقيق و حرير غليظ برّاق كه گفته‌اند بآن مناسبت استبرق ناميده شده با آنكه براى استيناس و تفكّه در برابر يكديگر نشسته باشند جريان امر چنين است و خداوند همنشين و قرين فرموده ايشان را با حور عين كه اوصاف آنها مكرّر ذكر شده و حوراء زن بسيار سفيد و عيناء درشت چشم را گويند و حور و عين دو جمع است براى آن دو و ظاهرا بايد سياهى چشمشان غالب بر سفيدى باشد مانند چشم آهو و بفرمان ايشان در بهشت حاضر ميشود هر ميوه‌ئى كه بخواهند در حاليكه ايمن باشند از ضرر آن ميوه و ناگوار شدن آن‌

جلد 4 صفحه 630

نميچشند در آن طعم مرگ را ديگر كه آن غير از مرگ نخستين بار باشد كه در دنيا چشيدند و خداوند آنان را از عذاب جهنّم حفظ ميفرمايد براى تفضّل بآنها اگر چه احيانا مرتكب بعضى از معاصى صغيره شده باشند بلكه اگر هيچ معصيتى هم از آنها سر نزده باشد و مستحقّ اينهمه عطا باشند باز مستحق تفضّلند نه طلبكار چون بوظيفه عبوديّت خود عمل نموده‌اند و اين استحقاق فضل كاميابى بزرگ هميشگى و نيل بمقاصد و ايمنى از مفاسد است و ما آسان نموديم تلاوت و فهم معانى ظاهرى قرآن را چون نازل نموديم آن را بلغت تو كه زبان عربى است براى آنكه اهل عربستان كه بدوا بآن مخاطب ميباشند متذكّر شوند اموريرا كه متذكّر نبودند و نميباشند ولى چون آنها متذكّر نشدند و اعراض از ذكر نمودند پس منتظر باش كه بكيفر اعمالشان بزودى خواهند رسيد چنانچه آنها هم منتظرند آسيبى بتو برسد و بخيال خودشان آسوده شوند يا وعده ما در باره آنها منجز شود چون كسيكه كار بدى ميكند منتظر نتيجه بد آن ميباشد در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه مداومت بتلاوت سوره دخان در نمازهاى واجب و مستحب خود داشته باشد خداوند او را از آمنين در روز قيامت محشور ميكند و در سايه عرش خود جاى ميدهد و حسابش را آسان ميفرمايد و نامه عملش بدست راستش داده ميشود و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم روايت شده كه هر كس در شب يا روز جمعه سوره دخان را بخواند خداوند براى او در بهشت خانه‌ئى بنا كند و مداومت بآن در ليالى ماه رمضان مخصوصا شب بيست و سوم كه اقوى محتملات شب قدر است آثار مخصوص و ثواب بسيار دارد و الحمد للّه رب العالمين.

جلد 4 صفحه 631

إِن‌َّ المُتَّقِين‌َ فِي‌ مَقام‌ٍ أَمِين‌ٍ (51) فِي‌ جَنّات‌ٍ وَ عُيُون‌ٍ (52)

جلد 16 - صفحه 99

محققا متقين‌ ‌در‌ مقام‌ امين‌ هستند ‌که‌ مأمون‌ ‌از‌ ‌هر‌ خطري‌ هستند ‌در‌ بهشت‌ و چشمه‌ها.

إِن‌َّ المُتَّقِين‌َ كلمه المتقين‌ جمع‌ محلي‌ بالف‌ و لام‌ افاده‌ جميع‌ مراتب‌ تقوي‌ ‌را‌ ميكند و شامل‌ جميع‌ مراتب‌ ‌آن‌ ميشود ‌حتي‌ مرتبه ادني‌ تقوي‌ ‌که‌ تقواي‌ ‌از‌ عقايد فاسده‌ و مذاهب‌ باطله‌ ‌باشد‌ ‌که‌ مرادف‌ ‌با‌ ايمان‌ ‌است‌ و دلالت‌ دارد ‌هر‌ ‌که‌ ‌با‌ ايمان‌ ‌از‌ دنيا رفت‌ و ‌لو‌ آلوده‌ بپاره‌اي‌ ‌از‌ معاصي‌ ‌باشد‌ اهل‌ نجات‌ ‌است‌ ‌ يا ‌ بتوبه‌ تدارك‌ معاصي‌ ‌او‌ ‌شده‌ ‌ يا ‌ بمصايب‌ دنيوي‌ ‌ يا ‌ حين‌ الموت‌ ‌ يا ‌ ‌در‌ عالم‌ برزخ‌ ‌ يا ‌ روز قيامت‌ ‌به‌ شفاعت‌ شفعاء و مغفرت‌ الهي‌ و عفو پروردگار.

و مراتب‌ تقوي‌ ‌را‌ مكرر تذكر داده‌ايم‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ مرتبه ادني‌ ‌است‌ و فوق‌ ‌آن‌ تقواي‌ ‌از‌ كبار معاصي‌ ‌که‌ مرادف‌ ‌با‌ عدالت‌ ‌است‌، و فوق‌ ‌آن‌ ‌از‌ كليه معاصي‌ ‌که‌ مرادف‌ ‌با‌ عصمت‌ ‌است‌ ‌حتي‌ ‌از‌ خيال‌ معصيت‌، و فوق‌ ‌آن‌ تقواي‌ ‌از‌ خطا و سهو و نسيان‌ و شك‌ و شبهه‌ ‌است‌ ‌که‌ خاص‌ انبياء و ائمه طاهرين‌ ‌است‌، و فوق‌ ‌آن‌ تقواي‌ ‌از‌ مباحات‌ و مكروهات‌ زايد ‌بر‌ مقدار ضرورت‌، و فوق‌ ‌آن‌ تقواي‌ ‌از‌ ترك‌ اولي‌ ‌در‌ مستحبات‌ ‌که‌ خاص‌ ‌محمّد‌ و آل‌ ‌او‌ ‌است‌ ‌صلي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌.

فِي‌ مَقام‌ٍ أَمِين‌ٍ ‌که‌ ايمن‌ ‌از‌ ‌هر‌ خطر و نقص‌ و عيب‌ و ‌هم‌ و غم‌ و بلائي‌ هستند ‌که‌ فنا و زوال‌ ندارد و ‌آن‌ مقام‌ امين‌.

فِي‌ جَنّات‌ٍ وَ عُيُون‌ٍ ‌است‌ اما جنات‌ هشت‌ بهشت‌ جنة الخلد، جنة عدن‌، جنّة المأوي‌، جنة الفردوس‌، و ‌غير‌ اينها و متقين‌ بمراتب‌ تقوي‌ ‌در‌ ‌آن‌ جنات‌ متنعم‌ هستند و ايمن‌، و عيون‌ بهشت‌ ‌هم‌ بسيار ‌است‌ كوثر، سلسبيل‌، عينا يشرب‌ منها المقربون‌، انهار أربعه‌ ‌من‌ عسل‌ مصفي‌، ‌من‌ لبن‌ ‌لم‌ يتغير طعمه‌، ‌من‌ ماء ‌غير‌ آسن‌، ‌من‌ خمر لذة للشاربين‌ يُطاف‌ُ عَلَيهِم‌ بِكَأس‌ٍ مِن‌ مَعِين‌ٍ بَيضاءَ لَذَّةٍ لِلشّارِبِين‌َ لا فِيها غَول‌ٌ وَ لا هُم‌ عَنها يُنزَفُون‌َ و الصافات‌، آيه 44 ‌الي‌ 46، و ساير نعم‌ بهشتي‌ ‌از‌ فواكه‌ و لحم‌ طير مما يشتهون‌ و ساير مأكولات‌ ‌که‌ ميفرمايد:

أُكُلُها دائِم‌ٌ رعد، آيه 35.

]

(آیه 52)- سپس به ذکر نعمت دوم پرداخته، می‌گوید: آنها «در میان باغها و چشمه‌ها به سر می‌برند» و جایگاه آنها از هر سو با درختان و چشمه‌ها احاطه شدهِ‌ی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ)